Παναγία Καβουράδαινα: Το γραφικό εκκλησάκι ελληνικού νησιού με ένα από τα πιο παράξενα ονόματα της Θεομήτορος
Η μοναδική εικόνα της Παναγίας που απεικονίζεται θυμωμένη

Κοντά στον Ξηρόκαμπο της Λέρου, χτισμένο πάνω στους βράχους της θάλασσας, βρίσκεται το γραφικό εκκλησάκι της Παναγίας της Καβουράδαινας (Καβουράδενας), που θεωρείται από τα ομορφότερα του νησιού! Με την ευκαιρία, δείτε το χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης που θεωρείται το «διαμάντι» της Μεσογείου.
Από τον παράλιο δρόμο (δείτε τον χάρτη παρακάτω), ένα υπέροχο πέτρινο και φροντισμένο μονοπάτι θα σας κατεβάσει ως εδώ, όπου κάποτε κατέβηκε και ένας ψαράς, που δαγκώθηκε άσχημα όμως από έναν κάβουρα. Βλέποντας καλύτερα, είδε τότε στη σχισμή του βράχου, σε εκείνο ακριβώς το σημείο, να βρίσκεται μια εικόνα της Παναγίας, έχοντας για φρουρούς της καβούρια, που την φυλούσαν σαν πιστοί στρατιώτες, σαν θαλάσσιοι "αρχάγγελοι", έχοντας αντί ρομφαία, πανίσχυρες δαγκάνες!
Ο ταπεινός ψαράς έμεινε έκπληκτος! Αμέσως προσευχήθηκε με ευλάβεια και τότε η πληγή του έκλεισε θαυματουργικά! Βλέποντας το διπλό θαύμα, της ευρέσεως και της ιάσεως, πήρε την εικόνα και πήγε στην Εκκλησία του χωριού, διηγούμενος σε όλους τι συνέβη.
Την ίδια εκείνη νύχτα μάλιστα, βλέπει στον ύπνο του μια μαυροφορεμένη γυναίκα, που του είπε να την ξαναβάλει στο σημείο που την είχε βρει! Ήταν η Θεοτόκος! Και η εικόνα της, εν τω μεταξύ, είχε εξαφανιστεί από το χωριό!
Σε ανάμνηση του θαύματος, ιστορήθηκε μια εικόνα με την Παναγιά φρουρούμενη στη ράχη ενός μεγάλου κάβουρα! Άλλωστε αυτό σημαίνει και το προσωνύμιό της: Παναγία η Καβουράδαινα (Καβουράδενα την γράφουν οι ντόπιοι)!
Μια παραλλαγή, αναφέρει πάλι ότι η εκκλησούλα φτιάχτηκε το 1796, πράγματι από έναν ψαρά, από την γειτονική όμως Κάλυμνο, που ψαρεύοντας στο σημείο εκείνο, έπιασε μια ξύλινη σανίδα, γεμάτη όστρακα και καβούρια, που αφού την καθάρισε πρόχειρα, είδε ότι είχε πάνω της ζωγραφισμένη μια εικόνα της Παναγιάς! Την πήρε σπίτι του, αλλά εμφανίστηκε στον ύπνο του η Παναγιά και του ζήτησε να της χτίσει το "σπιτάκι της" στο σημείο που τη βρήκε.
Παναγία της Κοιμήσεως: Το εκκλησάκι που δεσπόζει στην κορυφή της Φολεγάνδρου και προστατεύει το νησί
Στην κορυφή ενός απόκρημνου υψώματος που ορθώνεται πάνω από τη Χώρα της Φολεγάνδρου δεσπόζει το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο του νησιού, η περίφημη εκκλησία της Παναγίας. Με την ευκαιρία, δείτε την εντυπωσιακή λευκή εκκλησία της Νάξου στο όνομα της Παναγίας.
Ένα πλακόστρωτο φιδωτό καλντερίμι που εκκινεί από την πλατεία της Πούντας και σκαρφαλώνει στον απότομο βράχο (εκεί τοποθετείται η αρχαία ακρόπολη του νησιού, το Παλαιόκαστρο) οδηγεί τους προσκυνητές στον περίβολο της Παναγιάς με την εκπληκτική θέα στη γύρω περιοχή και στο ηλιοβασίλεμα.
Αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ο πολύτρουλος ναός της Παναγίας, που είναι στολισμένος με μαρμάρινο τέμπλο, αρκετές καμάρες και εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο, οικοδομήθηκε στη θέση παλαιότερης εκκλησίας μεταξύ των ετών 1816 και 1821.
Εντοιχισμένη επιγραφή μάς πληροφορεί πως ο ναός που προϋπήρχε είχε ανακαινιστεί το 1687.
Τα σωζόμενα λείψανα της αρχαιότητας (αρχιτεκτονικά μέλη, βάσεις αγαλμάτων κ.ά.) στο χώρο του ναού της Παναγίας μαρτυρούν πως στην ίδια θέση ήταν πιθανώς χτισμένο αρχαίο ιερό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο καμπαναριό της εκκλησίας διατηρείται εντοιχισμένος ο κορμός ρωμαϊκού αγάλματος.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας εκλάπη από τους Τούρκους, αλλά επέστρεψε με θαυματουργό τρόπο στο νησί.
Οι Φολεγανδρίτες τιμούν δεόντως την Παναγία όχι μόνο το Δεκαπενταύγουστο αλλά και το Πάσχα, όταν διοργανώνουν λαμπρό τριήμερο εορτασμό και η ασημοντυμένη εικόνα της Παναγίας μεταφέρεται με ευλάβεια σε όλο το νησί, σε κάθε σπίτι και σε κάθε καΐκι.