21η Απριλίου 1967: 57 χρόνια από την «μαύρη» ημέρα της Δημοκρατίας - Όταν η Αθήνα ξύπνησε από τα τανκς
Η μέρα που η χώρα παραδόθηκε με... κατεβασμένα τα χέρια στους δικτάτορες
Σαν σήμερα, στις 21 Απριλίου 1967, μια χούφτα αξιωματικών του στρατού έβαλε την Ελλάδας «εις τον γύψον». Η χώρα για τα επόμενα επτά χρόνια έζησε τη μεγαλύτερη νύχτα στη σύγχρονη Ιστορία της. Συλλήψεις, διώξεις, βασανιστήρια, φόβος και αίμα. Πολύ αίμα. Οι θιασώτες της χούντας όταν μιλούν για την 21η Απριλίου μιλάνε για την επιβολή ενός αναίμακτου πραξικοπήματος.
Το ίδιο ακριβώς, δηλαδή, που λένε για την καταστολή της μεγάλης εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973. Παίζουν με τις λέξεις και λένε πως «μέσα στο Πολυτεχνείο δεν υπήρχαν νεκροί» την ίδια ώρα που αδιαφορούν για το μακελειό που έγινε έξω από το ιστορικό ίδρυμα της Πατησίων. Όπως στην εξέγερση του 1973, ωστόσο, έτσι και στην επιβολή του πραξικοπήματος, νεκροί υπάρχουν. Ήταν άνθρωποι με ονοματεπώνυμο και οικογένειες στις οποίες απαγορεύτηκε ακόμα και να θρηνήσουν.
Δείτε επίσης: Το μεγάλο μυστικό στην Πάρνηθα: Τι κρύβει η απαγορευμένη «Area 51» της Ελλάδας (ΒΙΝΤΕΟ)
Η επιβολή της χούντας της 21ης Απριλίου
Χαράματα της 21ης Απριλίου 1967, ο ήχος από τις ερπύστριες των τανκς στους δρόμους της Αθήνας, ξυπνά τους κατοίκους της πρωτεύουσας, οι οποίοι ανήσυχοι ανοίγουν τα ραδιόφωνά τους προκειμένου να μάθουν τι συμβαίνει. Αυτό που άκουγαν ήταν μόνο στρατιωτικά εμβατήρια! Περίπου στις 6 το πρωί ακούστηκε το πρώτο μήνυμα: «Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως, από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε την διακυβέρνησιν της χώρας», λέει ο εκφωνητής και στη συνέχεια αναφέρει τα άρθρα του Συντάγματος που έμπαιναν «εις τον γύψον» και κυρίως πως είχε εφαρμοστεί στρατιωτικός νόμος «καθ' άπασαν την Επικράτειαν».
Αυτό που όλοι φοβόντουσαν είχε συμβεί. Κυβέρνηση ήταν η ΕΡΕ και πρωθυπουργός ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Η χώρα όδευε προς τις εκλογές του Μάη και ήταν δεδομένο πως η Ένωση Κέντρου είχε τέτοια δυναμική που δύσκολα θα τις έχανε. Και δε φοβόντουσαν τον «Γέρο της Δημοκρατίας» αλλά τον γιό του. Τον απρόβλεπτο Ανδρέα Παπανδρέου. Έχοντας ζήσει την περίοδο της «Αποστασίας» και των «Ιουλιανών», το μετεμφυλιακό δεξιό παρακράτος δεν είχε καμία διάθεση να χάσει την εξουσία. Η περιβόητη υπόθεση του «ΑΣΠΙΔΑ» και τα όσα αποκαλύφθηκαν ήταν ένα ξεκάθαρο σημάδι.
Το παλάτι και ο νεαρός τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες προκειμένου να προχωρήσει σε συνταγματική εκτροπή αν το αποτέλεσμα των εκλογών δεν ήταν αυτό που ήθελε. Είχε, μάλιστα, σφυγμομετρήσει και τις αντιδράσεις του Λευκού Οίκου. Το πραξικόπημα του Κωνσταντίνου θα γινόταν από τους ανώτατους αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων. Η «Χούντα των Στρατηγών», ωστόσο, έμεινε στα χαρτιά διότι τους πρόλαβε η «Χούντα των Συνταγματαρχών».
Όλοι περίμεναν πως η «κίνηση» θα γίνει από τον βασιλιά και σίγουρα όχι πριν βγουν τα αποτελέσματα των εκλογών του Μάη. Το βράδυ της 20ης Απριλίου στο υπουργικό συμβούλιο κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει αυτό που ερχόταν. Τα ίδια και στην Αριστερά. Η «Αυγή» το επόμενο πρωί θα κυκλοφορούσε με βασικό άρθρο το οποίο είχε τίτλο «Γιατί δεν πρόκειται να γίνει πραξικόπημα»! Τελικά, δεν κυκλοφόρησε ποτέ. Ακόμα και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος λίγες ώρες πριν τα τανκς βγουν στους δρόμους ήταν στο Τατόι ξέγνοιαστος και μαζί με την αδερφή του έβλεπαν ένα έργο στον προσωπικό τους κινηματογράφο! Θα τα καταλάβαινε όλα το επόμενο πρωί όταν θα έβλεπε μπροστά του το πιστόλι του Παττακού.
Δείτε επίσης: Ο «Μπον Φιλέ» της Χούντας: Ποιός είναι ο άγνωστος αδερφός του δικτάτορα Παπαδόπουλου - Ενεπλάκη σε γνωστά σκάνδαλα
«Σχέδιο Προμηθεύς»
Όσο, όμως, όλοι αυτοί που φοβόντουσαν ή προετοίμαζαν ένα πραξικόπημα περίμεναν τις εκλογές του Μάη ως το σημείο καμπής, ο συνταγματάρχης πυροβολικού Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο ταξίαρχος των Τεθωρακισμένων Στυλιανός Παττακός και ο συνταγματάρχης πυροβολικού Νικόλαος Μακαρέζος είχαν θέσει σε εφαρμογή το «Σχέδιο Προμηθεύς» και μετρούσαν αντίστροφα τα λεπτά για να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία.
Το «Σχέδιο Προμηθεύς» ήταν ένα ψυχροπολεμικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ που είχαν σαν στόχο την ανάληψη εξουσίας από τον στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση της «κομμουνιστικής απειλής». Το σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη νευραλγικών κτιρίων και εγκαταστάσεων από τον στρατό και τη σύλληψη στελεχών της αριστεράς. Ότι δηλαδή έγινε ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967.
Παπαδόπουλος, Παττακός και Μακαρέζος συναντήθηκαν λίγο πριν τα μεσάνυχτα στο αρχηγείο των Τεθωρακισμένων στο Γουδί. Παπαδόπουλος και Μακαρέζος ήθελαν να αναβληθεί για 24 ώρες η εκδήλωση του πραξικοπήματος. Ο Παττακός διαφωνούσε και τελικά είπε πως εκείνος θα ξεκινήσει ακόμα και αν ήταν μόνος του. Οι υπόλοιποι συμφώνησαν και λίγη ώρα αργότερα οι ΛΟΚατζηδες είχαν καταλάβει όλα τα τηλεπικοινωνιακά κέντρα. Στη δεύτερη φάση του σχεδίου ξεκίνησαν οι συλλήψεις πολιτικών (κάθε κόμματος) και η κατάληψη από τον στρατό κομβικών σημείων της πρωτεύουσας.
Μέχρι τις 3 το πρωί είχαν όλα τελειώσει. Η χούντα είχε επιβληθεί, ο έλεγχος της πρωτεύουσας ήταν καθολικός, ενώ πολιτικοί και αγωνιστές της Αριστεράς συλλαμβάνονταν με ρυθμούς πολυβόλου και οδηγούνταν στον Ιππόδρομο και στα στάδια του Ολυμπιακού, του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ που μέσα σε μια νύχτα μεταβλήθηκαν σε μεγάλες ανοιχτές φυλακες. Στις 7 το απόγευμα της 21ης Απριλίου η «νέα Εθνική Κυβέρνησις υπό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Κόλλιαν Κωνσταντίνον» είχε «ωρκίσθη ενώπιον της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως εις τα Ανάκτορα Αθηνών υπό του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος».
Οσο απαρχαιωμένη και αν φαίνεται, συνιστά μια υπόμνηση. Την εγρήγορση και την υπευθυνότητα που η κοινωνία αλλά κυρίως το πολιτικό-κομματικό σύστημα πρέπει να δείχνουν σε περιόδους ιστορικής μετάβασης. Οπως είναι και αυτή που ζούμε στις μέρες μας
Είναι προφανές όμως ότι οι αναμνήσεις και τα βιώματα της 21ης Απριλίου 1967 αφορούν τις ηλικίες 70+ ή περίπου. Στις νεότερες ηλικίες του Διαδικτύου έχει εντυπωθεί βαθύτερα το πρώτο ελληνικό media event – η εικόνα του τανκ που γκρεμίζει την πόρτα του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973. Αντιθέτως, τα τανκς της χούντας στο κέντρο της Αθήνας ανήμερα του πραξικοπήματος παραπέμπουν σε μια πολύ παλιά εποχή. Μήπως παρά ταύτα η επέτειος γεννά ευρύτερους προβληματισμούς για τη σημασία της δημοκρατίας σε μια περίοδο που αυτή υποχωρεί διεθνώς; Αμφίβολο.
Στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών η δημοκρατία δεν απειλείται από στρατιωτικά πραξικοπήματα όπως εκείνο της χούντας του 1967. Εκείνα μοιάζουν σήμερα αρχαϊκά. Οι σύγχρονες illiberal democracies στην Ευρώπη ή ακόμα και οι νέοι αυταρχισμοί στον κόσμο επιβάλλονται χωρίς στρατιωτικές επεμβάσεις. Επικυρώνονται μάλιστα με εκλογές σε συνθήκες όμως απαξίωσης του κράτους δικαίου και των στοιχειωδών δικαιωμάτων – χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα το καθεστώς Πούτιν.
Στις ιστορικά σημαδιακές μέρες όπως η αυριανή επαναλαμβάνουμε συνήθως το στερεότυπο «για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι».
Μπορεί 57 χρόνια μετά η 21η Απριλίου να λέει κάτι περισσότερο και στους παλιότερους και στους νεώτερους; Ισως ναι, αν ξεκινήσουμε από την ιστορική διαπίστωση ότι η δικτατορία δεν ήταν μοιραίο να συμβεί, δεν ήταν νομοτελειακή κατάληξη της πολιτικής κρίσης που είχε προηγηθεί. Σήμερα η ιστορική έρευνα έχει φωτίσει επαρκώς τα γεγονότα, ξέρουμε πώς, ποιοι και γιατί.
Η εικόνα που προκύπτει είναι η αποτυχία ενός ολόκληρου πολιτικού-κομματικού συστήματος να αποφύγει το χειρότερο. Επικράτησαν οι δυνάμεις και οι μηχανισμοί που επιζητούσαν την εκτροπή παρότι η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου την απευχόταν. Αυτός δεν είναι ο ορισμός της αποτυχίας της πολιτικής και των ηγεσιών της εποχής, που δεν κατόρθωσαν να διαχειριστούν το δύσκολο πέρασμα από τη μετεμφυλιακή συνθήκη στον εκδημοκρατισμό;
Κατά τούτο η επέτειος της 21ης Απριλίου 1967, όσο απαρχαιωμένη και αν φαίνεται, συνιστά μια υπόμνηση. Την εγρήγορση και την υπευθυνότητα που η κοινωνία αλλά κυρίως το πολιτικό-κομματικό σύστημα πρέπει να δείχνουν σε περιόδους ιστορικής μετάβασης. Οπως είναι και αυτή που ζούμε στις μέρες μας.
Aκολουθήστε μας στo Google News
